Najpierw określmy co to jest Ziemia Turzeńska, gdzie się ona znajduje oraz dlaczego można ją traktować jako wydębiony obszar geograficzny.

Na mapie obejmuje ona część Ziemi Chełmińskiej – historyczno-geograficznej krainy położonej w widłach Wisły i Drwęcy, aż po rzekę Osę. Ziemia Turzeńska opiera się na południu o Drwęcę, a na północy o pas jezior i stanowi obszar zawarty między miastami Toruń, Chełmża i Kowalewo. Resztę opowie nam historia.

Pierwsze zapisy o tym terenie znajdują się w „Przywileju Łowickim” z 5 sierpnia 1222 r. Wymienia on Turzno jako jedyną miejscowość między wyżej wymienionymi miastami.

Poszukując na tym terenie głównej siedziby ludzkiej z tamtych czasów znajdujemy ją tuż obok dzisiejszej miejscowości Turzno. Jest nią grodzisko w obecnym Gronowie – pozostałość po grodzie z wczesnego średniowiecza, który funkcjonował do czasów przed krzyżackich jako ośrodek rozwijającego się tu feudalizmu. Stąd to komes posyłał zapewne księciu mazowieckiemu daniny, stąd posyłał zbrojnych na książęce wyprawy.

Mamy więc do czynienia z okolem, na które składają się: ośrodek główny tj. gród i rozległy teren rolno leśny z rozrzuconymi na nim drobnymi osadami i niekiedy małymi gródkami (jak np. Folząg).

Powyższą tezę potwierdza transakcja zamiany jaką w 1263 r. dokonali: biskup sambijski Henryk i wielki mistrz krzyżacki Anno von Sengershausen dając 50 łanów ziemi we wsi Turzno (Windestauren) w zamian za grodzisko w Królewcu (dzisiejszy Kaliningrad). 50 łanów tj. około 800 dzisiejszych hektarów, to spory areał. Mając na uwadze ówczesne zalesienie i pokrycie mokradłami, przekazane grunty rolne obejmują obszar dzisiejszych kilku, a może nawet kilkunastu miejscowości. O wartości tego obszaru świadczy fakt, że trzeci uczestnik tej transakcji – biskup chełmiński za dziesięcinę z tego obszaru otrzymuje dochody z zamku bierzgłowskiego, które są niemałe.

Wreszcie założenie pierwszej parafii w Turznie z kościołem w dzisiejszym Gostkowie i równoległa z tym kolonizacja tego opustoszałego terenu przez zasiedlanie go przybyszami ze Śląska, Westfalii, i innych krain niemieckojęzycznych. W ten sposób drobne, często rodzinne osady, jak również inne opuszczone miejsca przekształcają się w widoczne na dzisiejszych mapach osiedla wiejskie.

I póki co, skoro nie ma innych potwierdzeń archeologicznych i historycznych należy przyjąć, że tamto Turzno było grodem z otaczającym je terenem zasiedlonym rozrzuconymi, drobnymi osadami. Aby nie kojarzyć dosłownie, czy nawet utożsamiać historycznego Turzna z dzisiejszym Turznem w jego obecnych granicach – nazywamy tamten historyczny obszar Ziemią Turzeńską.

opracowanie autorskie